با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه‎ ‎شیلات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع ‏طبیعی ساری، ساری، ایران‏

10.30473/eab.2024.49440.1750

چکیده

فیل­ماهی بلوگا (Huso huso) از مهمترین ماهیان تجاری دریای خزر است که تکثیر و پرورش و همچنین استحصال خاویار آن از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. این مطالعه برای برررسی آنالیز ریخت‌شناسی به منظور تعیین جنسیت غیر مهاجم در فیل­ماهی انجام شد تا در صورت نتیجه­گیری مناسب، جایگزین تعیین جنسیت با روش­های تهاجمی شود. تعداد 180 قطعه ماهی طی دو هفته از مرکز آبزی‌گستران ساعی (ساری) مورد زیست‌سنجی قرار گرفتند. سپس از نمونه‌ها عکس­برداری گردید و عکس‌ها با تکنیک  TPS(Transaction processing system) جهت تعیین جنسیت بررسی شدند. تست آنوا همگنی داده‌های ریخت‌سنجی را نشان داد. آزمون لون وجود واریانس یکنواخت را در کلیه صفات ریخت‌سنجی نشان داد (05/0 P ≥). نتایج آنالیز تابع متمایزکننده در مورد صفات ریخت‌سنجی نشان داد که 100درصد ماهیان نر و همچنین 100 درصد ماهیان ماده خصوصیات خود را نشان دادند. بر اساس نتایج این آزمون، به طور میانگین گروه‌بندی ماهیان نر و ماده به میزان 100 درصد به صورت دقیق انجام گرفت که این دلالت بر جدایی جنس‌ها بر اساس این آزمون دارد . رسم دندروگرام UPGMA صفات ریخت‌سنجی بر اساس میانگین پیوستگی نشان داد که نمونه‌های فیل­ماهی بلوگا بر اساس جنس تا حدود بسیار کمی از یکدیگر متمایز بودند. با این حال، تکنیک  TPSتوانست جنس‌های نر و ماده را از هم تفکیک کند، لذا می‌توان آن را به عنوان یک روش غیر مهاجم برای تعیین جنسیت ماهیان خاویاری مورد بررسی بیشتر قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابراهیمی، م.ح. و شعبانی، ع. و سلطانلو، ح. و شعبان پور، ب. (1391). بررسی امکان شناسایی نشانگر جنسی درماهی خاویاری ایرانیA. persicus  با استفاده از روش AFLP . ژنتیک نوین، دوره (3)7،  پاییز 1391، 285-292.
اکبر زاده، آ.، کرمی، م.، نظامی، ش.، ایگدری، س.، بختیاری، م. و خارا، ح.، 1386. بررسی ساختار جمعیتی ماهی سوف (Sander lucioperca) در آبهای ایرانی دریای خزر و تالاب انزلی با استفاده از سیستم Truss. نشریه دانشکده منابع طبیعی، دوره 60، شماره 1، ص. 139-127.
انوری فر، ح.، 1389. بررسی تنوع ژنتیکی و ریخت شناسی سیاه ماهی Capoeta capoeta gracilis در رودخانه تجن ساری و اثر سد شهید رجایی بر روی آن. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه شیلات و محیط زیست، دانشگاه تهران، 105 ص.
حلاجیان، ع.، کاظمی، ر.ا.، جوردهی، ا.ی.، و پوردهقان، م. (1393). انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان. مجله شیلات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آزادشهر. (1)8، بهار 93، 19-28.
خارا، ح.، کیوان، ا.، وثوقی، غ. ح.، پور کاظمی، م.، رضوانی، س.، نظامی، ش.ع.، رامین، م.، سرپناه، ع.ن. و قناعت پرست، ا.، 1385. بررسی مقایسه­ای ریخت‌سنجی و ریخت‌شناسی ماهی سیم دریای خزر و تالاب انزلی. مجله پژوهش و سازندگی در امور دام و آبزیان، شماره 73، 187- 177.
فلاحتکار، ب. و شاهواری، ح. (1393).  استفاده از اتوسکوپ در تعیین جنسیت ماهیان خاویاری پرورشی. نشریه شیلات، مجله منابع طبیعی ایران، (1)67، بهار 1392، 87-94.
فلاحتکار، ب. و پورسید، س. (2013). فیل ماهی را با استفاده از مرفولوژی، استروئیدهای جنسی، هیستولوژی و آندوسکوپی تعیین جنسیت نمودند.
فلاحتکار، ب. و اخوان،س.ر. و طلوعی گیلانی،م.ح. و عباس علیزاده،ا. (2013). تعیین جنسیت فیل ماهی با استفاده از روش بیوپسی. مجله پژوهشی دامپزشکی ایران، دانشگاه شیراز، 2013. (2)14، 133-139.
فکراندیش، ح. و موسوی ثابت، ح. (1401). مطالعه تنوع خصوصیات ریخت سنجی وریخت شمارشی بر ساختار جمعیت ماهی خار و باله سفید (Swinson, 1839 Chirocentrus nudus) در سواحل خلیج فارس. مجله علمی شیلات ایران، سال 31، 6، زمستان 1401، 80-69.
عباسی، ک.، کیوان، ا. و احمدی، م.ر. (1383). بررسی مورفومتریک، مریستیک ماهی سیاه کولی خزری Vimba vimba persica کوچگر به سفید رود. مجله علمی شیلات ایران، سال سیزدهم، ش 1، بهار 1383، 61-76.
کمال، ش.، بختیاری، م.، کرمی، م.، عبدلی، ا.، ایگدری، س، 1389. بررسی و مقایسه ویژگی‌های مورفومتریک و مریستیک ماهی گورخری (Aphanius sophiae) چشمه علی دامغان و رودخانه شور اشتهارد. مجله علمی شیلات ایران، سال نوزدهم، شماره 1، بهار 1389، 120-111.
ماهیان آب شیرین. تالیف: غلامحسین وثوقی،بهزاد مستجیر.جلد چهارم. انتشارات تهران. (1379).
هدایتی­فر، ع.ا.  یاری، و. موحدی نیا، ع.ا. پاشازانوسی، ح. (1391). بررسی امکان تعیین جنسیت و مراحل رشد گنادی ماهیان خاویاری با استفاده از شاخصهای خونی ومورفومتریک . مجله علوم و فنون دریایی، دوره 10، شماره 1، بهار 1390.
یارمحمدی، م. و پورکاظمی،م. و قاسمی،ا. و حسن زاده صابر،م. و نوروز فشخامی، م.ا. و برادران نویری، ش. (1390). بررسی تعیین مارکر جنسیت در تاسماهی ایرانی با استفاده از نشانگر مولکولی AFLP. رشت، انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری، بخش ژنتیک. بوشهر، دانشگاه خلیج فارس، مرکز تحقیقات و مطالعات خلیج فارس. مجله زیست شناسی ایران، (6)24، 1390.
References
Abdolhay H.A., Daud S.K., Pourkazemi M., Siraj S.S., Rezvani S., Mostafa, K.A.S., & Hosseinzadeh S.H., (2010). Morphometrics studies of Mahisefid (Rutilus frisii kutum, Kamensky, 1901) from selected rivers in the southern Caspian Sea. Iranian Fisheries Scientific Journal, 9, 1-18.
Abdoli, A., Rasooli, P., & Mostafavi, H. (2008). Length–weight relationships of Capoeta capoeta capoeta (Gueldenstaedt, 1772) in the Gorganrud River, south Caspian Basin. Journal Applied. Ichthyology, 24: 96–98.
Akbarzadeh A., Farahmand, H., Shabani, A. A., Karami, M., Kaboli, M., Abbasi, K., & Rafiee, G. R. (2009). Morphological variation of the pikeperch Sander lucioperca (L.) in the southern Caspian Sea using a truss system. J. Appl. Ichthyol, 25, 576-582. 
Bianco, P.G., & Banarescu, P. (1982). A contribution to the knowledge of the Cyprinidae of Iran (Pisces, Cypriniformes). Cybium, 6, 75-96.
Bryan, J. L., Wildhaber, M. L., & Noltie, D. B. (2005). Examining Neosho madtom reproductive biology using ultrasound and artificial photothermal cycles. North American Journal of Aquaculture 67, 221-230.
Cahu C., Infante J.Z. and Takeuchi T., 2003. Nutritional components affecting skeletal development in fish larvae. Aquaculture, 227, 245-258.
Cetkovic, J.K., & Stamenkovic, S. (1996). Morphological differentiation of the pikeperch Stizostedion lucioperca (L.) populations from the Yugoslav part of the Danube. Finnish Zoological and Botanical publishing Board, 711-723.
Ledoré, Y., Bestin A., Haffray, P., Morvezen, R., Alix, M,; Schaerlinger, B., Fontaine, P., & Chardard, D. (2021). Sex identification in immature Eurasian perch (Perca fluviatilis) using ultrasonography. Aquaculture Research, 52(12), 6046-6051. 
Clayton, J.W. (1981). The stock concept and the uncoupling of organismal and molecular evolution. Canadian Journal Fish. Aquatic Science, 1515-1522.
Colombo, R., Wills, P., & Garvey, J. (2004). Using Ultrasound Imaging to Determinse Sex of Shovelnose Sturgeon. Published in North American Jurnal of Fisheries Management, Vol. 24, Issues 1 (February 2004) at doi:10.1577-016.
Evans, A. F., Fitzpatrick, M. S., & Siddens, L. K. (2004). Use of Ultrasound Imaging and Steroid Concentrations to Identify Maturational Status in Adult Steelhead, North American Journal of Fisheries Management, 24, 967-978.
Falahatkar, B., Akhavan, S. R., Tolouei Gilani, M. H., & Abbasalizadeh. (2013). Sex identification and sexual maturity stages in farmed great sturgeon, Huso huso L. through biopsy, Iranian Journal of Veterinary Research, Shiraz University, 14(2), 133-139.
Hochleithner, M., & Gessner, J. (2001). The Sturgeons and Paddlefishes (Acipenseriformes) of the world: Biology and Aquaculture–Aqua Tech Publications, Kitzbuehel: 207.
Kynard, B., & Kieffer, M. (2002). Use of a borescope to determine the sex and egg maturity stage of sturgeons and the effect of borescope use on reproductive structures. J. Appl. Ichthyol., 18(4-6), 505-508.
Turan, C. (1999). A Note on the Examination of Morphometric Differentiation among Fish Populations: The Truss System, Tr. J. of Zoology, 23, 259-263.