با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ‏تهران، کرج، ایران‏

2 گروه محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی، دانشکده ‏محیط زیست، کرج، ایران‏

3 گروه تنوع زیستی و ایمنی زیستی، پژوهشکده ‏محیط زیست و توسعه پایدارسازمان حفاظت محیط ‏زیست، تهران، ایران‏

4 اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان، ‏سمنان، ایران‏

10.30473/eab.2023.59681.1838

چکیده

خزندگان از مهمترین اجزای بوم‌سازگان‌های طبیعی هستند که به واسطه قدرت تحرک پایین، آسیب‌پذیری بالایی نسبت به تخریب زیستگاه، توسعه جاده‌ها و تغییرات اقلیمی دارند. با این وجود، حتی فهرست گونه‌های موجود در بسیاری از مناطق حفاظت شده کشور در دسترس نیست. به منظور حفاظت کارامد، ضروری است وضعیت هر منطقه از نظر فون و فلور بررسی شده و بر اساس دانش حاصل برای حفاظت آنها برنامه‌ریزی نمود. در مطالعه حاضر، غنای گونه‌ای خزندگان مجموعه حفاظت شده توران طی بازدیدهای صحرایی بین سال‌های1393 تا1400 بررسی شد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد تعداد 36 گونه خزنده شامل 20 گونه سوسمار، 15 گونه مار و 1 گونه لاکپشت در این مجموعه حفاظتی زیست می­کنند. دو خانواده Agamidae و Gekkonidae هر یک با شش گونه متنوع‌ترین خانواده‌های سوسماران و خانواده Colubridae متنوع­ترین گروه مارها در ذخیره­گاه بودند. در میان گونه­های شناسایی شده، بزمجه بیابانی (Varanus griseus) و  لاک‌پشت آسیایی (Testudo horsfieldii) جز گونه­های با در خطر بوده  که نیاز است برنامه­های حفاظتی مستقل برای آنها تدوین شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حجتی، و.،  کمی، ح. و فقیری، ا. (1385). فونستیک سوسماران منطقه دامغان. زیست شناسی ایران، 3 : 325-340.
حجتی، و.، درخشانپور، س.، عباسپور, ح. (1395). بررسی فونستیک سوسمارهای منطقه حفاظت شده پرور در استان سمنان. محیط زیست جانوری، 8: 95-104.
قارزی، ا.، پسرکلو، ع.، نبی زاده، ح.، رستگار پویانی، ن. (1399). بررسی فون سوسماران کویر مرنجاب در استان اصفهان. مجله پژوهشهای جانوری، 33: 172-186.
رستگارپویانی، ا. (1375). مطالعه بیوسیستماتیکی وبیولوژی تولید مثل سوسماران مناطقی از استان سمنان (دامغان، شاهرود). پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد علوم جانوری. دانشگاه تربیت معلم، تهران.
رحیمی، ا.، رستگار پویانی، ن. و کرمیانی ر. (1400). فون سوسماران شهرستان ارسنجان در شمال شرقی استان فارس. مجله پژوهشهای جانوری(مجله زیست شناسی ایران) 34: 92-105.
سلیمان فلاح، د.، حجتی، و.، شجیعی، ه.، شرفی، ش.، بابائی سواسری، ر.، خانی, ش. (1397). بررسی مقدماتی فون خزندگان منطقه شکار ممنوع سفیدکوه و آرسک در استان سمنان. فصلنامه محیط زیست جانوری، 10: 97-106.
صالحی، ح. (1376). بررسی بیوسیستماتیک سوسماران برخی مناطق استان سمنان. پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد علوم جانوری. دانشگاه تهران، تهران.
صالحی، ح. (1389). تاکسونومی وبررسی پراکنش فون سوسمارهای استان سمنان. شانزدهمین کنفرانس سراسری و چهارمین کنفرانس بین المللی زیست شناسی ایران. دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
یزدان پنـاهی. م. (1379). بررسـی تنـوع فـون مارمولـکهـای شاهرود. پایان نامـه کارشناسـی ارشـد. دانشـگاه شـهید بهشـتی.
Anderson, S. C. (1999) The Lizard of Iran. Society for the study of Amphibians and Reptiles. Oxford, Ohio.
Darvishsefat, A. A. (2006): Atlas of protected areas of Iran. Tehran: University of Tehran.
Dehghani, R., Fathi, B., Panjeh Shahi, M., & Jazayeri, M. (2014). Ten years of snakebites in Iran. Toxicon, 90, 291-298.
Eskandarzadeh, N., Rastegar-Pouyani, N., Rastegar-Pouyani, E., Fathinia, B., Bahmani, Z., Hamidi, K., & Gholamifard, A. (2018). Annotated checklist of the endemic Tetrapoda species of Iran. Zoosystema 40. 10.5252/zoosystema2018v40a24.
Heidari, N., & Kami H. G. (2009) Lizards of the Gando Protected area in Sistan and Baluchestan province, southeastern Iran. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 5, 57-64.
Kafash, A., Ashrafi, S., Yousefi, M., Rastegar-Pouyani, E., Rajabizadeh, M., Ahmadzadeh, F., Grünig M. and Pellissier, L. (2020). Reptile species richness associated to ecological and historical variables in Iran. Scientific Reports, 10, 18167.
Latifi, M. (2000) Snakes of Iran. Department of the Environment Press, Tehran (in Persian).
Pough, H., Andrews, R.M., Cadle, J.E., Crump, M.L., Savitzky, A.H., & Wells, K.D. (2001). Herpetology, third ed. Prentice Hall, New Jersey.
Rajabizadeh, M. (2017). Snakes of Iran. Iranshenasi Publishing Co.
Rastegar-Pouyani, N., Kami, H. G., Rajabizadeh, M., Shafiei, S., & Anderson, S. C. (2008) Annotated Checklist of Amphibians and Reptiles of Iran. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 4, 7-30.
Rastegar-Pouyani, N., Rastegar-Pouyani, E., & Jawaheri, M. (2006) Field guide to the Reptiles of Iran. Razi University Press, Kermanshah (in Persian).
Sindaco, R., & Jeremcenko, V. K. (2008). The Reptiles of the western Palearctic. 1. Annotated checklist and distributional atlas of the turtles, crocodiles, amphisbaenians and lizards of Europe, North Africa, Middle East and Central Asia. Edizioni Belvedere, Latina, Italy.
Fathnia, B., Rastegar Pouyani, N., Darvishnia, H., & Rajabzadeh, M. (2010). The snake fauna of Ilam Province, southwestern Iran. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 6, 9-23.
Kazemi, S.M., Rastegar-Pouyani, E., Shafiei Darabi, S.A., Ebrahim Tehrani, M., Hosseinzadeh, M.S., Mashayekhi, M., & Mobaraki, A. (2015). Annotated checklist of amphibians and reptiles of Qom Province, central Iran. Iranian Journal of Animal Biosystematics, 11, 23-31.
Pettigrew, M., & Bull, C.M. (2011). The impact of heavy grazing on burrow choice in the pygmy bluetongue lizard, Tiliqua adelaidensis. Journal of Wildlife Research, 38, 299-306.
Attum, O.A., Eason, P.K., & Ribic, T. (2006). Effects of vegetation loss on a sand dune lizard. Journal of Wildlife Management, 70, 27-30.
Yousefi, M., Nezami, B., Abdoos, A., Zaheri, B., Radman, A., & Najafi Siavashan, N. (2021). Richness and conservation status of birds of Touran National Park, Semnan province. Experimental Animal Biology, 10,51-61.
Uetz, P. Freed, P., & Hošek J. (2019). The Reptile Database, http://www.reptile-database.org, accessed [August 6, 2019].
Yousefi, M., Kafash, A., Khani, A., & Nabati, N. (2020). Applying species distribution models in public health research by predicting snakebite risk using venomous snakes’ habitat suitability as an indicating factor. Scientific Reports, 10, 1-11.
Yousefi, M, Ataei, F, Kafash, A., & Rezaei, H. (2018). The lizard fauna of Alborz Province: distribution and conservation. Experimental Animal Biology 6, 117-126.
Yousefi, M., Khani, A., Shaykhi Ilanloo, S., Kafash, A., & Rastegar Pouyani E. (2015). Reptile fauna of the Khajeh protected area, with assessing its similarities with physiogeographical area of the Iranian Lizards. Taxonomy and Biosystematics, 22, 13-22.
Yousefi, M., Khani, A., Shaykhi Inanloo, S., & Rastegar Pouyani, E. (2013). Lizard's fauna of the Sabzevar with particular emphasis on the syntopic lizard and presentation of a framework for reptile distribution of Iran. Taxonomy and Biosystematics, 16, 1-16.