با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس محیط زیست گیلان، رشت، ایران‏

2 دکتری، گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

3 استادیار، گروه تنوع زیستی و ایمنی زیستی، پژوهشکده محیط زیست و ‏توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

چکیده

پرندگان آبزی و کنارآبزی از جمله آسیب­پذیرترین گونه­های پرندگان به‌‌شمار می­­آیند و تغییرات غنای گونه‌ای و جمعیت آنها شاخص­­ مهمی جهت نشان دادن کیفیت و اهمیت بوم سازگان‌های آبی هستند. جمعیت پرندگان آبزی و کنارآبزی به شدت در حال کاهش است و در سال‌های اخیر تعداد بیشتری از آنها وارد فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) شده‌اند. بنابراین ضروری است تا نحوه تغییرات جمعیت­­ این پرندگان پایش و حفاظت شوند. هدف مطالعه حاضر بررسی روند تغییرات تنوع و تراکم پرندگان آبزی و کنارآبزی مهاجر زمستان‌گذران در چهار محدوده تالابی حفاظت شده در مجموعه تالاب بین‌المللی انزلی به نام‌های سلکه، سرخانکل، چوکام و سیاه‌کشیم است. برای رسیدن به این هدف، از داده‌های حاصل از سرشماری نیمه زمستانه یک دوره 10 ساله (1382-1385 و 1387-1392) استفاده شد. همچنین در مطالعه حاضر تشابه جامعه پرندگان چهار منطقه فوق مورد سنجش قرار گرفت. برای این منظور از شاخص تشابه موریستا و آزمون PCA استفاده گردید. نتایج حاصل نشان داد، در مجموع 65 گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در این چهار منطقه شناسایی شده است. بیشترین تعداد گونه در تالاب سلکه (57 گونه) و بیشترین میانگین فراوانی جمعیت نیز در تالاب سیاه‌کشیم (31504 فرد) ثبت گردید. بیشترین و کمترین تعداد پرنده آبزی و کنارآبزی در مجموع این چهار منطقه به ترتیب در سال 1392 (103332 فرد) و در سال 1384 (42842 فرد) شمارش شد. مرغابی‌ها با 18 گونه بیشترین تعداد گونه و اکراس‌یان و پرستوی‌دریایی‌یان ‌با یک گونه کمترین تعداد را در بین تیره‌ها در این مناطق در سرشماری‌های نیمه زمستانه دارا بودند. نتایج همچنین نشان داد، پناهگاه حیات وحش سرخانکل کمترین شباهت گونه را با سایر مناطق دارد. با توجه به غنای گونه‌ای بالا این منطقه و نقش بیشتر آن در حفاظت از پرندگان آبزی غواص نسبت به سه منطقه‌ی دیگر (سلکه، چوکام و سیاه‌کشیم)، شایسته است این بخش از تالاب انزلی نسبت به گذشته مورد حفاظت بیشتر قرار گیرد. اجرای برنامه­های مدیریت جامع تالاب و استقرار نظام مدیریت یک­پارچه بوم­سازگانی از جمله مهمترین راهبردها برای حفظ کیفیت و کمیت این چهار منطقه برای پرندگان آبزی و کنارآبزی زمستان‌گذران است. 

کلیدواژه‌ها

Amat, J.A.; Green, A.J. (2010) Waterbirds as bioindicators of environmental conditions, in: Hurford, C., Scheider, M. and Cowx, I. (Eds.). Conservation Monitoring in freshwater habitats. A practical guide and case studies. The Netherlands. Springer; 45-52.
Ashoori, A.; Zolfinezhad, K. (2006). A three- year survey of the status of birds in Bujagh National Park. Journal of Environmental Sciences; 11 (2): 11-22.
Ashoori, A.; Nezami, Sh.; Zolfinezhad, K. (2008). Identification of Bujagh National Park   Kiashahr birds. Journal of Environmental Studies 46: 101-112. [In Farsi, English summary]
Ashoori, A.; Abdoos, A. (2013). [Important wetland habitats for the waterbirds of Gilan]. Katibeh Gil, Iran. [In Farsi].
Ashoori, A. (2018). The birds of Bujagh national park, Iran, 2004–2016. Sandgrouse; 40 (2): 144-156.
Barani-Beiranvand, H; Aliabadian, M; Irestedt, M. Qu, Y; Darvish, J; Székely, T; Van Dijk, R. E; Ericson P. (2017). Phylogeny of penduline tits inferred from mitochondrial and microsatellite genotyping. Journal of Avian Biology; 48: 932-940.
Barati, A.; Abdulkarimi, R.; Alonso, J. (2015). Recent status and population decline of the Great Bustard Otis tarda in Iran. Bird Conservation International; 25: 377-384.
Behrouzi-Rad, B.; Riahi, A; Khaleghizadeh, A. (2002). Survey of biodiversity changes of waterfowls and waders in Selkeh and Siah-Keshim (Espand Class) International wetlands. Journal of Environment Studies; 29: 21-33. [In Farsi with English summary]. 
Desante, D. F.; Nott, M. P; Kaschube, D. R. (2005). Monitoring, modeling and management: Why BaseAvian Monitoring on Vital Rates and How Should It be Done? In: Bird Conservation Implementation and Integration in the Americas, Ralph, C.J. andT.D. Rich (Eds.), Illustrated; 795-804.
Fox, A. D.; Bell, M. C. (1994). Breeding bird communities and environmental variable correlations of Scottish peatland wetlands. In Aquatic-Birds in the Tropic Web of Lakes (ed) Kerekes. J. J; 297-307.
Fretwell, S. D.; Lucas, H. L. (1970.) On territorial behavior and other factors influencing habitat distribution in birds. Acta Biotheoretica; 19:16-36.
Golshahi, A.; Hemami, M. R.; Khalilipour, O. Kh. (2009).The diversity of wintering water and shore birds in Alagol, Almagol, Ajigol and Gomishan wetlands. Journal of Wetland Ecobiology; 1:18-32.
Goss-Custard, J. (1977). The ecology of the Wash 3. Density related behaviour and the possible effects of the loss of feeding grounds on wading birds (Charadrii). Journal of Applied Ecology; 14: 721-739.
Gss-Custard, J. D.; jones, I. L.E.; Newberry, P. E. (1977). The ecology of the Wash.I. Distribution and Diet of wading birds (Charadrii). Journal of Applied Ecology; 14: 681-700.
Green, A. J.; Elmberg, J. (2014). Ecosystem services provided by waterbirds. Biological Reviews; 89: 105-122.
 Hosseini Moosavi, S. M.; Amini, A.; Saba, M. S. (2012). Study on trend of wintering waterfowls and waders in Hoor Al-Azim and Shadegan wetlands. Journal of Wetland Ecobiology; 1:69-80.
Khani, A.; Kaboli, M.; Yousefi, M.; SheykhiIlanloo, S.; Nourani, E.; Karami, M.
(2014). Bird’s species richness and their biological characteristic in Sarakhs region innorth-eastern Iran. Journal of Animal Biology; 7: 31-42.
Khani, A.; Nourani, E.; Kafash A.; Shaykhi Ilanloo, S.; Alipour J.; Yousefi, M. (2015). Artificial waterbodies in Sarakhs: Important stopover sites for migratory birds in northeastern Iran. Sandgrouse; 37: 71-78.
Mansoori, J. (2008). [A Field Guide to the Birds of Iran]. Farzaneh Publishing, Tehran. [In Farsi].
Musilova´, Z.; Musil, P.; Pola´kova´, S.; Fuchs, R. (2009). Wintering ducks in the Czech Republic: changes in their population trends and distribution. Wildfowl Special Issue; 2: 73–85.
Nilsson, L. (2008) Changes in numbers and distribution of wintering waterfowl in Sweden during forty years, 1967–2006. Ornis Svecica; 18: 135–236.
Ohlmann, M.; Miele, V.; Dray, S.; Chalmandrier, L.; O’Connor, L.; Thuiller, W. (2019). Diversity indices for ecological networks: a unifying framework using Hill numbers. Ecology Letters; 1-11.
Porter, R.S.; Christensen, S.; Schiermacker-Hansen, P. (1996). Birds of the Middle East. Christopher Helm, an Important of A and C Black Publisher Ltd.
Rahman, F.; Ismail, A. (2018). Waterbirds: An important bio-indicators of ecosystem. Pertanika Journal of Scholarly Research Reviews; 4: 81-90.
Riazi, B.; Armandahi, A. (2008). Study on the Wintering water birds of Gilan, Mazandaran and Golestan, and ranking the wetland areas based on the bird criteria. Journal of Environmental studies; 46: 89-100.
Schreiber, E.; Burger J. (2002). Biology of marine birds, Boca Raton. USA: Boca Raton, Florida, USA: CRC Press.
Stolen E. D.; Breininger D. R.; Frederick P. C. (2005). Using waterbirds as indicators in estuarine systems: successes and perils, in: Bortone, S.A. (Ed.). Estuarine Indicators. CRC Press, Boca Raton, Florida; 409-422.
Tabiee, O.; Sharifi, R. (2011). The survey of species diversity of migratory wintering Waterfowls and waders in Helleh protected area. Journal of Wetland Ecobiology; 9:71-83.
Tabiee, O.; Charkhi, M.; Heydari, M. (2012). The study of species diversity of migratory wintering waterfowl and waders in Gavkhooni international wetland in Isfahan Province. Journal of Wetland Ecobiology; 10:55-68.
Tohidifar, M.; Scott, D. (2014). Birds of Ghaleh-Now Wetland, Southeastern Tehran: A Comparison of Avian Biodiversity between the 1970s and 2010s. Podoces; 9: 31-46.
Torres, R. (1995). Waterfowl community Structure of lagunasanto Domingo (Cordoba) during an annual cycle. Rev. ASOC. SCI. hitor. St. Tome ; 26: 33-40.
Watkinson, A. R.; Sutherland, W. J. (1995). Source, sinks and pseudo-sinks. Journal of Animal Ecology; 64:126-130.
 Wang, X.; Kuang, F.; Tan, K, Ma, Z. (2018). Population trends, threats, and conservation recommendations for waterbirds in China. Avian Research, 9: 14.
Yousefi, M.; Kafash, A.; Valizadegan, N.; Sheykhi Ilanloo, S.; Rajabizadeh, M.; Malekoutikhah, S.; Hosseinian Yousefkhani, S. S.; Ashrafi, S. (2019). Climate change a is major problem for biodiversity conservation: A systematic review of recent studies in Iran. Contemporary Problems of Ecology; 12: 394-403.