با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد، اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس

3 استاد، گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز

چکیده

خرس قهوه­ای (Ursus arctos) بزرگترین حیوان گوشتخوار ایران می­باشد که در قاره­های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی زیست می­کند. در ایران پراکنش این گونه محدود به نواحی جنگلی رشته کوه­های البرز و زاگرس بوده و مرز جنوبی پراکنش آن در استان فارس واقع می­باشد. خرس قهوه­ای ایران متعلق به زیرگونه‌ سوری (U. a. syriacus) می‌باشد که دارای جمعیت‌های گسسته و در معرض خطر بوده و همچنین اطلاعات اندکی از جنبه­های مختلف زیست‌شناسی آن وجود دارد. این پژوهش در راستای شناسایی گستره پراکنش خرس قهوه­ای در استان فارس به مدت چهار سال انجام گرفت. با توجه به این‌که مشاهده مستقیم خرس قهوه­ای به علت شب­فعال­بودن آن بندرت رخ می­دهد معمولاً در اینچنین تحقیقاتی از نمایه­ها استفاده می­شود. در کل 170 نمایه از این گونه در استان فارس شناسایی شد. بیشترین نمایه­های رؤیت شده مربوط به ردپا (حدود 48 درصد) و سرگین (حدود 20 درصد) می­باشد. بررسی نمایه­ها و تهیه نقشه پراکنش این گونه در استان فارس با استفاده از ArcGIS 10.3 نشان داد که بیشترین نمایه­های حضور این گونه مربوط به مناطق کوهستانی مرودشت (54/32 درصد) و سپیدان (95/31 درصد) در نیمه شمالی استان با محدوده ارتفاعی 1600 تا بیش از 2800 متر از سطح دریا می­باشد. نمایه­ها نشان می­دهد که حمله خرس قهوه­ای به انسان، احشام اهلی، کندوهای عسل، مزارع پرورش ماهی­ و محصولات کشاورزی از جمله خسارات ناشی از این گونه در استان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

Aichan, X.; Zhigang,­ J.; Chunwang, Li.; Jixun, G.; Guosheng, W.; Ping, C. (2006). Summer food habits of brown bears in Kekexili Nature Reserve, Qinghai-Tibetan plateau, China. Ursus; 17: 132-137.
Ambarli, H.; Erturk, A.; Soyumert, A. (2016). Current status, distribution, and conservation of brown bear (Ursidae) and wild canids (gray wolf, golden jackal, and red fox; Canidae) in Turkey. Turkish Journal of Zoology; 40 (6): 944-956.
 Ball, LC.; Doherty, PFJ.; Mcdonald, MW. (2005). An occupancy modeling approach to evaluating a palm springs ground squirrel habitat model. Journal of Wildlife Management; 69: 894–904.
Ballanger, L. (2002). Ursus arctos, [online]. http:// animaldiversity. Ummz. Ummz. Umich. Edu/site/account/information/ Ursus_arctos.html.
Boitani, L.; Cowling, RM.; Dublin, HT.; Mace, GM.; Parrish, J.; Possingham, HP.; Pressey, RL.; Rondinini, C.; Wilson, KA. (2008). Change the IUCN protected area categories to reflect biodiversity outcomes. PLoS Biology; 6(3): 436-438.
Can, OE.; Togan, I. (2004). Status and management of brown bears in Turkey. Ursus; 15: 48-53.
Ceballos, G.; Ehrlich, PR. (2002). Mammal population losses and the extinction crisis. Science; 296: 904-907.
Clevenger, A.P.; Waltho, N. (2000). Factors influencing the effectiveness of wildlife underpasses in Banff National Park, Alberta, Canada. Conservation Biology; 14: 17-56.
Forman, R.T.T. (2000). Estimate of the area affected ecologically by the road system in the United State. Conservation Biology; 14: 31-35.
 Foster, ML. (1992). Effects of highways on bobcat survival and movement patterns in SW Florida. Florida Scientist; 55: 33.
Gholamhosseini, A.; Esmaeili, HR.; Ahani, H.; Teimori, A.; Ebrahimi, M.; Kami, HGh.; Zohrabi, H. (2010). Study of topography and climate effects on brown bear Ursus arctos (Linneaus, 1758) (Carnivora; Ursidae) distribution in south of Iran with use of Geographic Information System (GIS). Iranian Journal of Biology; 23: 215-233.
Gutleb, B.; Ziaie, H. (1999). On the distribution of the Brown Bear, Ursus arctos and the Asiatic Black Bear, U. thibetanus in Iran. Zoology in the Middle East; 18: 5-8.
Hatt, R.T. (1959). The Mammals of Iraq. Museum of Zoology, University of Michlgan.
Kaczensky, P.; Knauer, F.; Krze, B.; Jonozovic, M.; Adamic, M.; Gossow, H. (2003). The impact of high speed, high volume traffic axes on brown bears in Slovenia. Biological Conservation; 111: 191-204.
Karamanlidis, AA.; Youlatos D.; Sgardelis, S.; Scouras, Z. (2007). Using sign at power poles to document presence of bears in Greece. Ursus; 18(1): 54-61.
Khaleghzadeh beig, S. (2002). Signs and their applications for identifying mammlas. Jahad University Press, Isfahan.
Lay, DM. (1967). A Study of the mammals of Iran resulting from the street expedition of 1962-63, Chicago, U.S.A, Field Museum of Natural History.
Lortkipanidze, B. (2010). Brown bear distribution and status in the South Caucasus. Ursus; 21: 97-103.
McLellan, B. (2006). Bear sighting in Iraq. International Bear News; 15: 12-13.
Poormahdi, S. (2007). Biodiversity survey of four plant families Compositae, Capparidaceae, Convolvulaceae and Polygonaceae in Fars province. MSc thesis, Shiraz University.
Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears. Status survey and conservation action plan, IUCN/SSC Bear and Polar Bear Specialist Group, UK, Gland, Switzerland and Cambridge.
Swenson, J.; Gerstl, N.; Dahle, B.; Zedrosser, A.; 2000. Action plan for the conservation of the brown bear in Europe (Ursus arctos), France, Council of Europe, Strasbourg.
Trenham, P.C.; Koenig, W.D.; Mossman, M.J.; Stark, S.L.; Jagger L.A. (2003). Regional dynamics of wetland-breeding frogs and toads: turnover and synchrony. Ecological Applications; 13: 1522-1532.
Zarei, AA.; Abedi, S.; Mahmoudi, M.; Peyravi Lati, S. (2016). Assessment of brown bear's (Ursus arctos syriacus) winter habitat using geographically weighted regression and generalized linear model in south of Iran. Iranian Journal of Applied Ecology;4(14):75-88.