با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه محیط زیست، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک، کدپستی 38156-8-8349 . Karaj, Iran

2 دانشجوی دکتری، گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه محیط زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران

4 دانشیار، گروه محیط زیست، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه گرگان

چکیده


ردپای نوسان های اقلیمی و پیش روی و پس روی یخچال ها در اعصار گذشته را می توان در برخی از جانداران مشاهده نمود. تغییر گسترۀ پراکنش به سمت عرض های جنوبی در دورۀ پیش روی یخچال ها و بقای این جانداران در پناهگاه ها و انتشار مجدد به عرض های جغرافیایی بالاتر، باعث ایجاد تغییراتی ریختی و ژنتیکی شده و با بررسی این تغیرات می توان گسترۀ حضور پناهگاه‌های مهم به ویژه در دوره پلیستوسن را مشخص نمود. در این پژوهش شواهدی اولیه در خصوص نقش خردپناهگاهی محدودۀ شرقی جنگل‌های هیرکانی کشور در آخرین دوره یخبندان بزرگ ارائه می گردد. در این راستا مطالعه، گونۀ اشکول (Glis glis Linnaeus, 1766) که دارای ویژگی های بوم شناختی و زیستی نسبتا منحصر به فردی می‌باشد به عنوان گونه مدل انتخاب گردید. استخوان فک زیرین افراد متعلق به جمعیت‌های مختلف در امتداد جنگل‌های خزری ایران به شیوه استاندارد تصویربرداری شده و تحلیل های ریخت سنجی هندسی انجام شد. نتایج حاصل از این تحلیل­ها با نتایج به دست آمده از مطالعات ژنتیکی مقایسه گردید.  نتایج حاکی از واگرایی ریختی شدید جمعیت واقع در منتهی الیه بخش شرقی پناهگاه هیرکانی بر اساس صفات فک زیرین می‌باشد که کاملا منطبق بر یافته های ژنتیکی پیشین می‌باشد. همچنین ویژگی های ریخت شناختی ظاهری از قبیل میانگین وزن، میانگین طول بدن و طول دم نیز اختلاف معناداری را با سایر جمعیت‌های مورد بررسی در مرکز و منتهی الیه غربی محدوده جنگل‌های خزری نشان م

کلیدواژه‌ها

Claridge, M.F.; Gillham, M.C.; (1992). Variation in populations of leafhoppers and planthoppers  (Auchenorrhyncha): biotypes and biological species, pp. 241–259. In: Foottit, R.G., Sorensen, J.T. (Eds.), Ordination in the study of morphology, evolution and systematics of insects: applications and quantitative genetic rationales. Elsevier, New York, p. 418.
Deffontaine, V.; Libois, R.; Kotlík, P.; Sommer, Nieberding; R.C.; Paradis, E.J.; Searle B.; Michaux, J.R.; (2005). Beyond the Mediterranean peninsulas: evidence of central European glacial refugia for a temperate forest mammal species, the bank vole (Clethrionomys glareolus), Molecular Ecology Vol. 14 (6), PP. 1727–1739.
Deffontaine, V.; Renaud, S.; Fontaine, M.; Quere, J.; Libois, R.; (2009). A relic bank vole lineage in the French Basque country highlights the biogeographical history of Pyrenean Mountains in Europe, Molecular Ecology, Vol. 18 (11), PP. 2489-2502.
Helvaci, Z.; Renaud, S.; Ledevin, R.; Adriaens, D.; Michaux, J.; Çolak, R.; Kankiliç, T.; Kandemir, I.; Yiğit, N.; & Çolak, E., (2012). Morphometric and genetic structure of the edible dormouse (Glis glis): a consequence of forest fragmentation in Turkey. Biological Journal of the Linnean Society Vol. 107(3), PP. 611–623.
Hewitt, G.M.; (1999). Post-glacial re-colonization of European biota. Biological Journal of the Linnean Society Vol. 68, (1-2), PP. 87–112.
Hewitt, G.M.; (2000). The genetic legacy of the Quaternary ice ages, Nature, Vol. 405, PP. 907–913.
Hewitt, G.M.; (2004). The structure of biodiversity-insight from molecular phylogeography, Frontiers in Zoology 1,4.
Holden, M.E.; (2005). Family Gliridae, Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference (D. E. Wilson and D. M. Reeder, eds.). 3rd ed. Johns Hopkins University Press, Baltimore, Maryland, PP. 819–841.
Hürner, H.; Krystufek, B.; Sarà, M.; Ribas, A.; Ruch, T.; Sommer, R.; Ivashkina, V.; Michaux, JR.; (2010). Mitochondrial phylogeography of the edible dormouse (Glis glis) in the Western Palearctic Region, Journal of Mammalogy, Vol. 91(1), PP. 233–242.
Kryštufek, B., 2010. Glis glis (Rodentia: Gliridae), Mammalian Species, Vol.42 (865), PP. 195-206.
Li, B.Y.; (1989). Geomorphologic regionalization of the Hengduan Mountainous region, Journal of Mountain Research, Vol. 7, Issue 1, PP. 13–20.
Louis, B.; Diethard, T.; (2011). Micro-evolutionary divergence patterns of mandible shapes in wild house mouse (Mus musculus) populations, Evolutionary Biology, 11:306
Martino, V.E.; Martino, E.V.; (1941). Material for the ecology and classification of the great dormouse (Glis sp.). Zapiski Russkogo Nauchnago Instituta v Belgrade, Vol. 17, PP. 1–10.
Michaux, J.R.; Libois, R.; Davison, A.; Chevret, P.; Rosoux, R.; (2004). Is the western population of the European mink, (Mustela lutreola), a distinct management unit for conservation?, Biological Conservation, Vol. 115 (3),  PP. 357–367.
Mitteroecker, P.; Gunz, P.; (2009). Advances in geometric morphometrics, Evolutionary Biology, Vol. 36, Issue 2, PP.235–247.
Morris, P.; (1997). A review of the fat dormouse (Glis glis) in Britain, Natura Croatica Vol. 6 (2), PP. 163–176.
Mouton, A.; et al.; (2012). Using phylogeography to promote dormouse conservation: the case of Muscardinus avellanarius (Rodentia, Gliridae), PECKIANA Vol. 8, PP. 255–264
Naderi, Gh.; Kaboli, M.; Koren, T.; Karami, M.; Zupan, S.; Rezaei, H.R.; Krystufek, B.; (2013). Mitochondrial evidence uncovers a refugium for the fat dormouse (Glis glis Linnaeus, 1766) in Hyrcanian forests of northern Iran,  Mammalian Biology - Zeitschrift für Säugetierkunde, Vol. 79 (3), PP. 202-207
Pilastro, A.; Tavecchia, G.,; Marin, G.; (2003). Long living and reproduction skipping in the fat dormouse, Ecology Vol. 84 (7), PP. 1784–1792.
Renaud, S.; Michaux, J.R.; (2007). Mandibles and molars of the wood mouse, Apodemus sylvaticus (L.): integrated latitudinal pattern and mosaic insular evolution. Journal of biogeography, Vol. 34 (3) PP. 339-355.
Rohlf, F.J.; (1990). TpsSmall Version 1.20. Ecology and Evolution, SUNY at Stony Brook, New York.
Rohlf, F.J.; (2006). TPSDIG, version 2.10., Department of Ecology and Evolution, State University of New York at Stony Brook.
Taberlet, P.; Fumagalli, L.; Wust-Saucy, A.G.; Cosson, J.F.; (1998). Comparative phylogeography and postglacial colonization routes in Europe, Molecular Ecology, Vol. 7 (4), PP. 453-464.
Yao, Y.H.; Zhang, B.P.; Han, F.; Pang, Y.; (2010). Spatial Pattern and Exposure Effect of Altitudinal Belts in the Hengduan Mountains. Journal of Mountain Science Vol. 28, PP. 11–20.
Zelditch, M.L.; Swiderski, D.L.; Sheets, H.D.; Fink, W.L.; (2004). Elsevier Academic Press, New York and London, 437p
Zhao, E.; Yang, D.; (1997). Amphibians and reptiles of the Hengduan Mountain region, In: Sun HL, editor. Beijing: Science Press.