با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و ‏محیط‌زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 گروه محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و ‏محیط‌زیست، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

10.30473/eab.2023.66944.1899

چکیده

پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) یکی از گونه‌‌های در معرض خطر انقراض است که جمعیت و دامنه انتشار آن کاهش ‌یافته است. به همین‌دلیل ارزیابی و حفاظت از زیستگاه این‌گونه به‌عنوان یک‌گونه پرچم که در رأس هرم غذایی قرار دارد نیز امری ضروری هست. در این پژوهش با هدف ارزیابی کیفیت زیستگاه پلنگ ایرانی در منطقه کپه‌‌داغ واقع در شمال شرق ایران از بسته نرم‌‌افزاری InVEST استفاده گردید. بدین‌منظور ابتدا اقدام به مدل‌سازی زیستگاه پلنگ ایرانی با نرم‌‌افزار MaxEnt گردید. بدین‌منظور 30 متغیر زیستگاهی شامل متغیرهای اقلیمی، توپوگرافی، کاربری اراضی/ پوشش زمین و توزیع طعمه‌های پلنگ وارد مدل شد. سپس برای ارزیابی کیفیت زیستگاه گونه مورد مطالعه از نرم‌افزار InVEST، مدل Habitat Quality استفاده گردید. داده‌‌های ورودی این نرم‌افزار شامل نقشه کاربری اراضی فعلی، جداول لیست تهدیدات و حساسیت زیستگاه‌‌ها نسبت به تهدیدات است. اطلاعات مربوط به جداول لیست تهدیدات و حساسیت زیستگاه‌‌ها به کمک نتایج نرم‌‌افزار MaxEnt تهیه و وارد مدل شد. نتایج حاصل نشان داد، 2/81 درصد از زیستگاه‌‌های مطلوب و 7/18 درصد از زیستگاه‌‌های نامطلوب با منطقه مورد مطالعه همپوشانی دارد. همچنین شهرستان‌‌های مشهد، خواف، نیشابور و سبزوار به‌ترتیب بیشترین مطلوبیت زیستگاه را برای گونه مورد مطالعه دارد. نقشه میزان تخریب زیستگاه گونه مورد مطالعه نشان داد بیشترین میزان تخریب در غرب شهرستان مشهد و بعد از آن در مرکز شهرستان‌‌های گلبهار و قوچان است.

کلیدواژه‌ها

Afshar Harb, A. (1979). The stratigraphy, tectonics and petroleum geology of the Kopet Dagh region, Northern Iran.
Andersen, M. C., Watts, J. M., Freilich, J. E., Yool, S. R., Wakefield, G. I., McCauley, J. F., & Fahnestock, P. B. (2000). Regression‐tree modeling of desert tortoise habitat in the central Mojave Desert. Ecological Applications10(3), 890-900.
Ahmadi, M., Nezami Balouchi, B., Jowkar, H., Hemami, M. R., Fadakar, D., Malakouti‐Khah, S., & Ostrowski, S. (2017). Combining landscape suitability and habitat connectivity to conserve the last surviving population of cheetah in Asia. Diversity and Distributions, 23(6), 592-603. (In Persian).
Adibi, M. A., Karami, M., & Kaboli, M. (2014). Study of seasonal changes in habitat suitability of Caracal caracal schmitzi (Maschie 1812) in the central desert of Iran. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences5, 95-106. (In Persian).
Bargain, A., Marchese, F., Savini, A., Taviani, M., & Fabri, M. C. (2017). Santa Maria di Leuca Province (Mediterranean Sea): Identification of suitable mounds for cold-water coral settlement using geomorphometric proxies and Maxent methods. Frontiers in Marine Science, 4, 338.
Bashir, T., Bhattacharya, T., Poudyal, K., Sathyakumar, S., & Qureshi, Q. (2014). Integrating aspects of ecology and predictive modelling: implications for the conservation of the leopard cat (Prionailurus bengalensis) in the
Eastern Himalaya. Acta theriologica59, 35-47.
Dale, V.H., Fahrig, L., France, R.L., Goldman, C.R., Heanue, K. and Jones, J., )2003(. Road ecology: science and solutions. Island press.
Daheji, F., Morovati, M., & Zare, M. (2022). Identification of connections between habitat spots and modeling the habitat suitability of Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) in Yazd province. Journal of Animal Research (Iranian Journal of Biology)35(3), 217-232.
Ennaanay, D., Wolny, S., Olwero, N., Vigerstol, K. and Pennington, D. (2013). InVEST 3.0. 0 User’s Guide. The Natural Capital Project.
Edgaonkar, A. (2008). Ecology of the leopard (Panthera pardus) in Bori wildlife sanctuary and Satpura national park, India. University of Florida. Ebrahimi, A., Farashi, A., & Rashki, A. (2017). Habitat suitability of Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) in Iran in future. Environmental earth sciences76(20), 1-10. (In Persian).
Farashi, A., Shariati, M., & Hosseini, M. (2017). Identifying biodiversity hotspots for threatened mammal species in Iran. Mammalian Biology87, 71-88.
Farashi, A., & Shariati, M. (2017). Biodiversity hotspots and conservation gaps in Iran. Journal for nature conservation39, 37-57.
Fattebert, J., Robinson, H. S., Balme, G., Slotow, R., & Hunter, L. (2015). Structural habitat predicts functional dispersal habitat of a large carnivore: how leopards change spots. Ecological Applications25(7), 1911-1921. Forman, R.T., Sperling, D., Bissonette, J.A., Clevenger, A.P., Cutshall, C.D.,
Gavashelishvili, A., & Lukarevskiy, V. (2008). Modelling the habitat requirements of leopard Panthera pardus in west and central Asia. Journal of applied ecology45(2), 579-588.
Hosseini, M., Farashi, A., Khani, A., & Farhadinia, M. S. (2019). Landscape connectivity for mammalian megafauna along the Iran-Turkmenistan-Afghanistan borderland. Journal for Nature Conservation52, 125735. (In Persian).
Jacobson, A. P., Gerngross, P., Lemeris Jr, J. R., Schoonover, R. F., Anco, C., Breitenmoser-Würsten, C.Dollar, L. (2016). Leopard (Panthera pardus) status, distribution, and the research efforts across its range. PeerJ4, e1974.
Johansson, M., Ferreira, I. A., Støen, O. G., Frank, J., & Flykt, A. (2016). Targeting human fear of large carnivores—Many ideas but few known effects. Biological Conservation201, 261-269.
Kang, D. (2022). A review of the habitat restoration of giant pandas from 2012 to 2021: Research topics and advances. Science of The Total Environment, 158207.
Karami, M., Ghadirian, T., & Faizolahi, K. (2016). The atlas of mammals of Iran. Jahad daneshgahi, kharazmi Branch.
Karami, P., & Shayesteh, K. (2020). Habitat Suitability Modeling of Wild‎ Sheep (Ovis orientalis) in Markazi‎ Province by using Tree-Based‎ Models. Experimental animal Biology8(4), 109-121. (In Persian).
Kiabi, B.H., Dareshouri, B.F., Ghaemi, R.A., Jahanshahi M.(2002). Populationstatus of the Persian leopard (Panthera pardus saxicolor Pocock, 1927) in Iran. Zoology in the Middle East26:41-47. (In Persian).
Mao, K. S., Wang, Y., & Liu, J. Q. (2021). Evolutionary origin of species diversity on the Qinghai–Tibet Plateau. Journal of Systematics and Evolution59(6), 1142-1158.
Moussavi-Harami, R., & Brenner, R. L. (1990). Lower Cretaceous (Neocomian) fluvial deposits in eastern Kopet-Dagh basin, northeastern Iran. Cretaceous Research11(2), 163-174.
Mallon, D. P., & Jiang, Z. (2009). Grazers on the plains: challenges and prospects for large herbivores in Central Asia. Journal of Applied Ecology, 516-519.
Morrison, M. L., Marcot, B., & Mannan, W. (2012). Wildlife-habitat relationships: concepts and applications.
Nematollahi, S., Fakheran, S., Jafari, A., Raeisi, T., & Pourmanafi, S. (2020). Landscape planning for conservation, based on the invest model of habitat quality and ecological impact assessment of road network in Chaharmahal & Bakhtiari province. Iranian Journal of Applied Ecology8(4), 67-81. (In persian)
Nelson, R., Kokic, P., Crimp, S., Martin, P., Meinke, H., Howden, S. M., de Voil, P. and Nidumolu, U. (2010). The vulnerability of Australian rural communities to climate variability and change: Part II—Integrating impacts with adaptive capacity. Environmental Science & Policy13(1), 18-27.
Omidi, M., Kaboli, M., & Karami, M. (2010). Analyzing and modeling spatial distribution of leopard (Panthera pardus saxicolor) in Kolahghazi national park, Isfahan province of Iran. Journal of Environmental Science and Technology12(1), 137-148. (In Persian).
Parchizadeh, J., & Adibi, M. A. (2019). Distribution and human‐caused mortality of Persian leopards (Panthera pardus saxicolor) in Iran, based on unpublished data and Farsi gray literature. Ecology and Evolution9(20), 11972-11978. (In Persian).
Pausas, J. G., Braithwaite, L. W., & Austin, M. P. (1995). Modelling habitat quality for arboreal marsupials in the south coastal forests of New South
Wales, Australia. Forest Ecology and Management78(1-3), 39-49.
Qian, Y., Dong, Z., Yan, Y., & Tang, L. (2022). Ecological risk assessment models for simulating impacts of land use and landscape pattern on ecosystem services. Science of The Total Environment833, 155218.
Reynolds-Hogland, M. J., & Mitchell, M. S. (2007). Effects of roads on habitat quality for bears in the southern Appalachians: a long-term study. Journal of Mammalogy88(4), 1050-1061.
Rushton, J. P., Skuy, M., & Bons, T. A. (2004). Construct validity of Raven's advanced progressive matrices for African and non‐African engineering students in South Africa. International journal of selection and assessment12(3), 220-229.
Ripple, W. J., Estes, J. A., Beschta, R. L., Wilmers, C. C., Ritchie, E. G., Hebblewhite, M Berger, J., Elmhagen, B., Letnic, M., Nelson, M.P. and Schmitz, O.J. (2014). Status and ecological effects of the world’s largest carnivores. Science343(6167), 1241484.
Swanepoel, L. H., Lindsey, P., Somers, M. J., Van Hoven, W., & Dalerum, F. (2013). Extent and fragmentation of suitable leopard habitat in South Africa. Animal Conservation, 16(1), 41-50.
Taghdisi, M., Mohammadi, A., Nourani, E., Shokri, S., Rezaei, A., & Kaboli, M. (2013). Diet and habitat use of the endangered Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) in northeastern Iran. Turkish Journal of Zoology37(5), 554-561. (In Persian).
Torabian, S., Soffianian, A., Fakheran, S., Asgarian, A., Akbari Feizabadi, H., & Senn, J. (2018). Habitat suitability mapping for sand cat (Felis margarita) in Central Iran using remote sensing techniques. Spatial information research26, 11-20. (In Persian).
Wang, B., & Cheng, W. (2022). Effects of Land Use/Cover on Regional Habitat Quality under Different Geomorphic Types Based on InVEST Model. Remote Sensing14(5), 1279.
Visconti, P., Butchart, S. H., Brooks, T. M., Langhammer, P. F., Marnewick, D., Vergara, S., Yanosky, A. and Watson, J.E. (2019). Protected area targets post-2020. Science364(6437), 239-241.
Zhong, L., & Wang, J. (2017). Evaluation on effect of land consolidation on habitat quality based on InVEST model. Transactions of the Chinese Society of Agricultural Engineering33(1), 250-255.
Ziaei E, 2008, Iranian Mammalian Fields Guidance, Familiarity with Wildlife, 350 p. (In Persian).