بیوسیستماتیک جانوری
مسعود یوسفی؛ باقر نظامی؛ محمد علی ادیبی؛ عبدالصالح گری؛ فرهاد عطایی
چکیده
خزندگان از مهمترین اجزای بوم‌سازگان‌های طبیعی هستند که به واسطه قدرت تحرک پایین، آسیب‌پذیری بالایی نسبت به تخریب زیستگاه، توسعه جاده‌ها و تغییرات اقلیمی دارند. با این وجود، حتی فهرست گونههای موجود در بسیاری از مناطق حفاظت شده کشور در دسترس نیست. به منظور حفاظت کارامد، ضروری است وضعیت هر منطقه از نظر فون و فلور بررسی شده و بر اساس ...
بیشتر
خزندگان از مهمترین اجزای بوم‌سازگان‌های طبیعی هستند که به واسطه قدرت تحرک پایین، آسیب‌پذیری بالایی نسبت به تخریب زیستگاه، توسعه جاده‌ها و تغییرات اقلیمی دارند. با این وجود، حتی فهرست گونههای موجود در بسیاری از مناطق حفاظت شده کشور در دسترس نیست. به منظور حفاظت کارامد، ضروری است وضعیت هر منطقه از نظر فون و فلور بررسی شده و بر اساس دانش حاصل برای حفاظت آنها برنامهریزی نمود. در مطالعه حاضر، غنای گونه‌ای خزندگان مجموعه حفاظت شده توران طی بازدیدهای صحرایی بین سالهای1393 تا1400 بررسی شد. نتایج مطالعه حاضر نشان داد تعداد 36 گونه خزنده شامل 20 گونه سوسمار، 15 گونه مار و 1 گونه لاکپشت در این مجموعه حفاظتی زیست می‌کنند. دو خانواده Agamidae و Gekkonidae هر یک با شش گونه متنوعترین خانوادههای سوسماران و خانواده Colubridae متنوعترین گروه مارها در ذخیره‌گاه بودند. در میان گونههای شناسایی شده، بزمجه بیابانی (Varanus griseus) و لاکپشت آسیایی (Testudo horsfieldii) جز گونههای با در خطر بوده که نیاز است برنامههای حفاظتی مستقل برای آنها تدوین شود.
سمیرا غفاری پور؛ مرتضی نادری؛ محمد انور هاشمزهی
چکیده
شناخت گستره جغرافیایی گونه‌ها و وابستگی های زیستگاهی آنها برای برنامههای حفاظت از گونه‌ها بسیار ضروریست و انتخاب زیستگاه یکی از مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار بر برازش ارگانیسمها است. گربه شنی گونه‌ای نادر است که به‌دلیل زندگی شب فعال و مخفی، به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این تحقیق، با استفاده از روش مدلسازی ...
بیشتر
شناخت گستره جغرافیایی گونه‌ها و وابستگی های زیستگاهی آنها برای برنامههای حفاظت از گونه‌ها بسیار ضروریست و انتخاب زیستگاه یکی از مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار بر برازش ارگانیسمها است. گربه شنی گونه‌ای نادر است که به‌دلیل زندگی شب فعال و مخفی، به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این تحقیق، با استفاده از روش مدلسازی حداکثر آنتروپی، مطلوبیت زیستگاه گربه شنی در استان سیستان و بلوچستان واقع در جنوب شرق ایران مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که پوشش گیاهی مرتعی مهمترین فاکتور تأثیرگذار در انتخاب و استفاده از زیستگاه میباشد زیرا این متغیر فراهم کننده طعمه گونه در منطقه است. به این دلیل که هیچ برنامه حفاظتی و مدیریتی مستند شده در ارتباط با گربه شنی در منطقه مورد مطالعه وجود ندارد، این تحقیق میتواند دادههای اولیه کافی برای چنین برنامههایی فراهم آورد.
آرش جولاده رودبار؛ حمید فرحمند؛ امیررضا عابد علم دوست؛ باقر مجازی امیری؛ سهیل ایگدری
چکیده
زردپرماهیان Luciobarbus یکی از جنسهای مهم و اقتصادی خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) است که اغلب گونه های آن از لحاظ ریخت ظاهری شبیه به یکدیگر هستند و این امر باعث دشواری شناسایی گونههای این جنس شده است. در پژوهش حاضر نمونه‌برداری در طی سالهای 1398-1390 از هفت حوضه آبریز کاسپین، نمک، ارومیه، هریرود، تیگریس، پرسیس و هرمز با استفاده از تور، ...
بیشتر
زردپرماهیان Luciobarbus یکی از جنسهای مهم و اقتصادی خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) است که اغلب گونه های آن از لحاظ ریخت ظاهری شبیه به یکدیگر هستند و این امر باعث دشواری شناسایی گونههای این جنس شده است. در پژوهش حاضر نمونه‌برداری در طی سالهای 1398-1390 از هفت حوضه آبریز کاسپین، نمک، ارومیه، هریرود، تیگریس، پرسیس و هرمز با استفاده از تور، الکتروفیشر و قلاب بهعمل آمد. در مجموع حضور نُه گونه L. barbulus، L. brachycephalus،L. capito ، L. conocephalus، L. esocinus ،L. kersin ، L. mursa، L. subquincunciatus وL. xanthopterus از 519 ایستگاه در آبهای داخلی ایران تأیید شد. همچنین برای اعضای قابل تأیید این جنس در ایران، کلید شناسایی ارائه و نقشه پراکنش آنها تهیه شد. همچنین پس از بررسی وضعیت حفاظتی اعضای این جنس، پیشنهاد گردید یک برنامه مدون، اصولی و علمی برای شناسایی جمعیتها، مکانهای مناسب جهت تکثیر و رهاسازی لاروهای حاصل از تکثیر در اسارت در نظر گرفته شود.
مسعود یوسفی؛ باقر نظامی بلوچی؛ امیر عبدوس؛ بهرامعلی ظاهری؛ احمد رادمان؛ نگار نجفی سیاوشان
چکیده
پرندگان دارای کارکردهای بیشماری در بوم‌سازگان‌ها هستند، اما به دلیل فعالیتهای انسانی، در معرض تهدیدات مختلفی مانند تغییرات اقلیمی، تغییرات کاربری اراضی و شکار غیرقانونی قرار دارند. مناطق حفاظت‌شده ابزارهای مهمی برای حفاظت از تنوع زیستی پرندگان هستند این در حالی است که حتی تنوع و توزیع پرندگان در این مناطق ناشناخته مانده ...
بیشتر
پرندگان دارای کارکردهای بیشماری در بوم‌سازگان‌ها هستند، اما به دلیل فعالیتهای انسانی، در معرض تهدیدات مختلفی مانند تغییرات اقلیمی، تغییرات کاربری اراضی و شکار غیرقانونی قرار دارند. مناطق حفاظت‌شده ابزارهای مهمی برای حفاظت از تنوع زیستی پرندگان هستند این در حالی است که حتی تنوع و توزیع پرندگان در این مناطق ناشناخته مانده است. در مطالعه حاضر غنای پرندگان و گونههای زادآور پارک ملی توران طی سالهای 1398 تا 1400 بررسی شد. بر اساس نتایج حداقل 92 گونه پرنده در این پارک زیست می‌کنند. همچنین شواهد قطعی از زادآوری 33 گونه پرنده در پارک به دست آمد. از گونههای ثبت شده در پارک ملی توران دو گونه عقاب شاهی و هوبره آسیایی در طبقه "آسیب‌پذیر"، گونه سبزقبا در طبقه "نزدیک به تهدید"، دو گونه عقاب شاهی و هوبره در ضمیمه I سایتس و دو گونه دلیجه و ترمتای در ضمیمه II سایتس قرار دارند. از ارزش‌های قابل توجه منطقه، تنوع پرندگان شکاری و زادآوری زاغ بور و هوبره آسیایی در اکوسیستم‌های بیابانی و استپ‌های نیمه خشک کوهپایه‌ای است. براساس بررسی‌های میدانی حضور تعداد زیاد دام اهلی در اطراف پارک و لگدمال کردن آشیانه‌ها، تعداد بالای شتر و خشک‌سالی‌های متوالی مهمترین تهدیدات پرندگان در پارک ملی توران هستند.
علی غلامحسینی؛ مهدی انصاری؛ مهرگان ابراهیمی؛ حمیدرضا اسماعیلی
چکیده
خرس قهوهای (Ursus arctos) بزرگترین حیوان گوشتخوار ایران میباشد که در قارههای آسیا، اروپا و آمریکای شمالی زیست میکند. در ایران پراکنش این گونه محدود به نواحی جنگلی رشته کوههای البرز و زاگرس بوده و مرز جنوبی پراکنش آن در استان فارس واقع میباشد. خرس قهوهای ایران متعلق به زیرگونه سوری (U. a. syriacus) میباشد که دارای جمعیت‌های ...
بیشتر
خرس قهوهای (Ursus arctos) بزرگترین حیوان گوشتخوار ایران میباشد که در قارههای آسیا، اروپا و آمریکای شمالی زیست میکند. در ایران پراکنش این گونه محدود به نواحی جنگلی رشته کوههای البرز و زاگرس بوده و مرز جنوبی پراکنش آن در استان فارس واقع میباشد. خرس قهوهای ایران متعلق به زیرگونه سوری (U. a. syriacus) میباشد که دارای جمعیت‌های گسسته و در معرض خطر بوده و همچنین اطلاعات اندکی از جنبههای مختلف زیست‌شناسی آن وجود دارد. این پژوهش در راستای شناسایی گستره پراکنش خرس قهوهای در استان فارس به مدت چهار سال انجام گرفت. با توجه به این‌که مشاهده مستقیم خرس قهوهای به علت شبفعالبودن آن بندرت رخ میدهد معمولاً در اینچنین تحقیقاتی از نمایهها استفاده میشود. در کل 170 نمایه از این گونه در استان فارس شناسایی شد. بیشترین نمایههای رؤیت شده مربوط به ردپا (حدود 48 درصد) و سرگین (حدود 20 درصد) میباشد. بررسی نمایهها و تهیه نقشه پراکنش این گونه در استان فارس با استفاده از ArcGIS 10.3 نشان داد که بیشترین نمایههای حضور این گونه مربوط به مناطق کوهستانی مرودشت (54/32 درصد) و سپیدان (95/31 درصد) در نیمه شمالی استان با محدوده ارتفاعی 1600 تا بیش از 2800 متر از سطح دریا میباشد. نمایهها نشان میدهد که حمله خرس قهوهای به انسان، احشام اهلی، کندوهای عسل، مزارع پرورش ماهی و محصولات کشاورزی از جمله خسارات ناشی از این گونه در استان میباشد.
علی کیانیان؛ صیاد شیخی ئیلانلو؛ الهام ابراهیمی
چکیده
چکیده امروزه پرندگان آبزی و کنار آبزی از جنبههای مختلف دارای ارزش بالایی بوده و در مطالعات به عنوان شاخص تنوع زیستی به‌شمار میروند. مطالعه حاضر با هدف بررسی روند تغییر و مقایسه شاخص‌های تنوع و تراکم پرندگان آبزی و کنار آبزی تالاب سد شیرین سو در استان همدان به مدت یک سال انجام گرفت. برای این منظور پرندگان این تالاب از مهر 1388 تا ...
بیشتر
چکیده امروزه پرندگان آبزی و کنار آبزی از جنبههای مختلف دارای ارزش بالایی بوده و در مطالعات به عنوان شاخص تنوع زیستی به‌شمار میروند. مطالعه حاضر با هدف بررسی روند تغییر و مقایسه شاخص‌های تنوع و تراکم پرندگان آبزی و کنار آبزی تالاب سد شیرین سو در استان همدان به مدت یک سال انجام گرفت. برای این منظور پرندگان این تالاب از مهر 1388 تا شهریور 1389 هر ماه سرشماری شدند. نتایج حاصل از بررسیها نشان داد که بیشترین تراکم پرندگان در ماه آبان و برابر با 78/23 قطعه در هکتار بوده است. بیشترین و کمترین مقدار شاخص تنوع در میان شاخص‌های به کار رفته برای شاخص سیمپسون به‌ترتیب با ارزش عددی 93/0 و 69/0 نشان داده شد. بیشترین مقدار شاخص یکنواختی نیز برای شاخص اسمیت و ویلسون (8/0) و همچنین کمترین مقدار برای شاخص سیمپسون (27/0) و کامارگو (27/0) به‌دست آمدند. بیشینه و کمینه تراکم در دوره بررسی در تالاب سد شیرین سو به‌ترتیب به ماههای آبان (78/23) و بهمن (17/1) اختصاص داشت. تعداد گونههای کنار آبزی در ماههای مختلف سال بیشتر از گونههای آبزی بود در حالیکه فراوانی پرندگان آبزی همواره بیشتر از کنار آبزی بوده است. به‌نظر میرسد تالاب سد شیرین سو از نظر مهیا کردن منابع تغذیهای برای گونههای آبزی قابلیت بهتر و بیشتری داشته است و این مسئله نیز با مشاهده فراوانی بیشتر پرندگان آبزی نسبت به گونههای کنار آبزی نمود پیدا کرده است.
مسعود یوسفی؛ فرهاد عطایی؛ انوشه کفاش؛ حمید رضا رضایی
دوره 6، شماره 3 ، اسفند 1396، ، صفحه 117-126
چکیده
چکیده استان البرز با وسعتی برابر با 5833 در غرب استان تهران واقع شده است. اطلاعات اندکی درباره خزندگان و توزیع آنها در استان البرز در دسترس است. در مطالعه حاضرکه در سال های 95-1394 در استان البرز صورت گرفته، فون سوسماران این استان مورد شناسایی قرار گرفت و نقشه توزیع سوسماران شناسایی شده، تهیه شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که 13 گونه ...
بیشتر
چکیده استان البرز با وسعتی برابر با 5833 در غرب استان تهران واقع شده است. اطلاعات اندکی درباره خزندگان و توزیع آنها در استان البرز در دسترس است. در مطالعه حاضرکه در سال های 95-1394 در استان البرز صورت گرفته، فون سوسماران این استان مورد شناسایی قرار گرفت و نقشه توزیع سوسماران شناسایی شده، تهیه شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که 13 گونه سوسمار متعلق به خانوادههای آگامیده، لاسرتیده، جکونیده و سنسیده به قرار زیر Paralaudakia caucasia، Trapelus agilis، Phrynocephalus persicus، Darevskia defilippi، Lacerta strigata، Eremias persica ، Eremias fasciata، Eremias papenfussi، Ophisops elegans، Mesalina watsonana، Bunopus crassicaudus، Ablepharus bivittatus و Eumeces schneideri در این استان زیست می‌کنند. در مطالعه حاضر دو رکورد جدید از توزیع سوسماران ثبت شد گونه Lacerta strigata در ارتفاعی 900 متر بالاتر از ارتفاع ثبت شده قبلی در شمال استان یافت شد، همچنین غربیترین رکورد توزیع Eremias fasciata در این استان ثبت شد که از رکورد قبلی آن در مرکز ایران تا 200 کیلومتر فاصله دارد.
مسعود یوسفی؛ علی خانی؛ صیاد شیخی ئیلانلو؛ الهام نورانی؛ انوشه کفاش
دوره 6، شماره 2 ، آذر 1396، ، صفحه 107-118
چکیده
وضعیت و توزیع پرندگان زادآور در ایران مخصوصاً در شمال شرق کشور نسبتاً ناشناخته مانده است. در مقاله حاضر فهرست پرندگان زادآور استان خراسان رضوی (شهرستانهای سبزوار، مشهد، قوچان، تربت حیدریه، درگز و سرخس) بر اساس بازدیدهای میدانی سالهای 1387 تا 1395 ارائه میگردد. نتایج نشان میدهد که 54 گونه پرنده در محدوده مطالعاتی زادآوری دارند. ...
بیشتر
وضعیت و توزیع پرندگان زادآور در ایران مخصوصاً در شمال شرق کشور نسبتاً ناشناخته مانده است. در مقاله حاضر فهرست پرندگان زادآور استان خراسان رضوی (شهرستانهای سبزوار، مشهد، قوچان، تربت حیدریه، درگز و سرخس) بر اساس بازدیدهای میدانی سالهای 1387 تا 1395 ارائه میگردد. نتایج نشان میدهد که 54 گونه پرنده در محدوده مطالعاتی زادآوری دارند. تعداد گونههای زادآور در استان خراسان رضوی احتمالاً بیشتر از این است اما در مقاله حاضر تنها فهرست گونههایی ارائه می گردد که شواهد قطعی از زادآوری آنها به‌دست آمده است. در میان گونههای زادآور استان، بالابان و کرکسمصری در سطح بینالمللی در خطر انقراض، هوبره آسیب‌پذیر و سبزقبا نزدیک به تهدید است. به‌دلیل اهمیت ثبت اطلاعات پرندگان زادآور نگارندگان فرمی برای ثبت اطلاعات پرندگان با توجه به حداقل اطلاعات مورد نیاز، تهیه و به عنوان فرم ثبت اطلاعات پرندگان زادآور در ایران پیشنهاد می دهند.
مریم السادات هاشمی؛ امید طبیعی*
دوره 5، شماره 4 ، خرداد 1396، ، صفحه 109-116
چکیده
هدف از مطالعه حاضر بررسی سطح آگاهی و تمایل مردم در ارتباط با حمایت از گونه آسیب‌پذیر هوبره (Chlamydotis undulata (Jacquin, 1784)) به‌منظور بهره‌گیری از یک رویکرد حفاظتی،در بهبود مدیریت و حفاظت از این گونه بوده است. در یک مطالعه توصیفی- تحلیلی، تعداد 600 نفر از مردم استان فارس به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب‌شده و مورد مصاحبه قرار گرفتند. ...
بیشتر
هدف از مطالعه حاضر بررسی سطح آگاهی و تمایل مردم در ارتباط با حمایت از گونه آسیب‌پذیر هوبره (Chlamydotis undulata (Jacquin, 1784)) به‌منظور بهره‌گیری از یک رویکرد حفاظتی،در بهبود مدیریت و حفاظت از این گونه بوده است. در یک مطالعه توصیفی- تحلیلی، تعداد 600 نفر از مردم استان فارس به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب‌شده و مورد مصاحبه قرار گرفتند. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامهای شامل سؤالاتی درزمینه مشخصات جمعیتشناسی، آگاهی و تمایل در موردحمایت از گونه آسیب‌پذیر هوبره بود. اعتبار پرسشنامه قبل از انجام مطالعه تعیین شد (83/0). با استفاده از نرمافزارSPSS نسخه 21 و با بهره‌گیری از آمار توصیفی و آزمونهای کای دو (X2)، من-ویتنی و کروسکال والیس تجزیه و تحلیل دادهها انجام پذیرفت. یافتههای این پژوهش نشان داد که45/69 درصد از افراد، دارای آگاهی ضعیف در مورد شناخت از هوبره بودند، درحالیکه 3/43 درصد دارای عملکرد ضعیف در حمایت از حفاظت از این گونه هستند. همچنین نتایج نشان داد، بین جنسیت و آگاهی و همچنین گروه سنی و آگاهی، ارتباط معنیداری ازنظر آماری وجود دارد (05/0P
آزاده بجلی؛ امید طبیعی
دوره 4، شماره 2 ، آذر 1394، ، صفحه 53-61
چکیده
هدف از مطالعه حاضر بررسی سطح معلومات و تمایل مردم در ارتباط با شناخت و حمایت از گونه درخطر انقراض گور ایرانی (Equus hemionus onager) به‌منظور بهبود مدیریت و حفاظت از این گونه است. در این مطالعه توصیفی – تحلیلی، تعداد 660 نفر از مردم استان فارس به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامهای شامل؛ مشخصات ...
بیشتر
هدف از مطالعه حاضر بررسی سطح معلومات و تمایل مردم در ارتباط با شناخت و حمایت از گونه درخطر انقراض گور ایرانی (Equus hemionus onager) به‌منظور بهبود مدیریت و حفاظت از این گونه است. در این مطالعه توصیفی – تحلیلی، تعداد 660 نفر از مردم استان فارس به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامهای شامل؛ مشخصات فردی، سؤالات آگاهی و سؤالات تمایل افراد بود که از طریق مصاحبه تکمیل شد. سپس با استفاده از آمار توصیفی و آزمونهای کای دو (X2)، آزمون تی و آزمون کروسکال والیس و با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 21، تجزیه و تحلیل دادهها انجام پذیرفت. یافتههای این پژوهش نشان داد که، 6/63 درصد از افراد، از شناخت و آگاهی ضعیفی در مورد گور ایرانی برخوردار بوده و 5/40 درصد افراد تمایلی به حمایت از این گونه ندارند. از سویی دیگر نتایج نشان داد که، بین جنسیت و آگاهی و همچنین گروه سنی و آگاهی، ارتباط معنیداری ازنظر آماری وجود دارد (05/0PP
آزیتا فراشی
دوره 3، شماره 3 ، اسفند 1393، ، صفحه 43-53
چکیده
چکیده سیستم اطلاعات مکانی (GIS) که علم و فناوری تجزیه و تحلیل دادههای مکانمرجع میباشد، توانایی تلفیق تعداد زیادی پارامتر را به صورت همزمان دارد. و این توانایی در کنار مبانی آماری مدلسازی مجموعهای مناسب را در اختیار اکولوژیستها برای اجرای مدلهای اکولوژیک قرار میدهد. یکی از این مدلهای اکولوژیکی که در امر مدیریت ...
بیشتر
چکیده سیستم اطلاعات مکانی (GIS) که علم و فناوری تجزیه و تحلیل دادههای مکانمرجع میباشد، توانایی تلفیق تعداد زیادی پارامتر را به صورت همزمان دارد. و این توانایی در کنار مبانی آماری مدلسازی مجموعهای مناسب را در اختیار اکولوژیستها برای اجرای مدلهای اکولوژیک قرار میدهد. یکی از این مدلهای اکولوژیکی که در امر مدیریت و حفاظت گونههای حیات‌وحش بسیار مهم تلقی میگردد مدل های زیستگاه برای گونههای حیات‌وحش است. بطور کلی مدل های زیستگاه در دو گروه مدلهای توزیع گونه و مدل های مطلوبیت زیستگاه جای می گیرند که امروزه بسیار مورد استقبال اکولوژیستها و زیستشناسان واقع شدهاند. این مدلها در واقع باعث معرفی آشیان بومشناختی گونه‌ها میشوند که میتواند در حفاظت گونههای حیات‌وحش به عنوان مثال مدیریت توزیع گونه‌ها، ارزیابی اثرات فاکتورهای محیطی و انسانی مختلف (از قبیل آلودگی و اقلیم)، ارزیابی ریسک هجومهای بیولوژیکی و مدیریت گونههای در معرض خطر مؤثر واقع شود. بر این اساس در مطالعه حاضر سعی شد به مبانی مدلسازی زیستگاه و رویکردهای مختلف آن به عنوان ابزاری برای مدیران حیات‌وحش پرداخته شود تا بتواند بستری را برای ارتقاء اقدمات حفاظتی در کشورمان فراهم سازد.
